Płaca minimalna – FAQ

Skąd bierze się płaca minimalna?
Płaca minimalna ustalana corocznie na kolejny rok. Do 15 czerwca Rada Ministrów ustala kwotę płacy minimalnej na kolejny rok za rekomendacją Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej. Następnie kwota ta jest proponowana Radzie Dialogu Społecznego. Wymienione jednostki w ramach negocjacji ustalają ostateczną wartość wynagrodzenia minimalnego w oparciu m.in. o: wskaźnik inflacji za rok ubiegły i planowaną na przyszły, informacji o wydatkach gospodarstw domowych oraz informacji o warunkach gospodarki krajowej (poziom zatrudnienia, wydajność pracy, wzrost gospodarczy, etc.). Załączam tabelę prezentującą minimalne wynagrodzenie od 2003 roku wraz z procentowym wzrostem.



Po co komu jest potrzebna płaca minimalna? Mamy rynek pracownika … ?!
Owszem, mamy rynek pracownika. Teraz. Jednak rynek (każdy) ma to do siebie, że funkcjonuje jak sinusoida i kiedyś ten rynek dobiegnie końca i zamieni się w rynek pracodawcy. A rolą Państwa jest doprowadzenie do sytuacji, w której relacja pracodawca-pracownik jest bliska równej. Głównym narzędziem regulującym tę relację jest kodeks pracy. Innym narzędziem jest płaca minimalna.

Ok, ale nie znam nikogo, kto zarabiałby równowartość płacy minimalnej.
Wg danych GUS za 2017 rok liczba zatrudnionych w gospodarce narodowej (na umowę o pracę), których wynagrodzenie nie przekroczyło płacy minimalnej wyniosła 1,5 miliona osób, co stanowi 13% wszystkich zatrudnionych (na umowę o pracę). Ten wskaźnik, nadal za danymi GUS, jest niezmienny od 2002 roku. 1,5 miliona osób zarabiających minimalną pensję w 2017 stanowi 3,8% wszystkich Polaków (wliczając w to dzieci i emerytów).

13% wszystkich pracowników i 3,8% wszystkich Polaków. Więc o co tyle szumu?
Szum wynika głównie z punktu widzenia pracodawców. Praktyka i logika sugerują progresję wynagrodzeń w ramach organizacji, tj. im „wyższe” stanowisko (czyt. wymagające wyższych kwalifikacji/umiejętności, bardziej odpowiedzialne, etc.) tym wyższa płaca. Jeżeli minimalna płaca rośnie, to logicznym następstwem jest konieczność podniesienia płac pracownikom na stanowiskach „wyższych”, … itd. A to wpływa na wzrost kosztów firmy.

To znaczy, że dostanę podwyżkę!
Spójrz na poniższą tabelę. Do danych o płacy minimalnej i jej rocznym wzroście dołożyłem informacje o przeciętnym miesięcznym wynagrodzeniu i jego wzroście. Na końcu tabeli (po prawej) znajdziesz informację o różnicy wzrostu przeciętnej płacy i minimalnej. Okazuję się, że w ciągu 15 lat tylko 5 razy wzrost przeciętnej płacy przewyższał wzrost minimalnego (czyli większość pracowników otrzymała podwyżki wyższe, niż wynikające ze wzrostu płacy minimalnej). 5 razy! Z czego 2 przypadki nie przekraczają 0,5%.


Innymi słowy: wzrost płacy minimalnej można porównać do wrzucenia kamienia do wody: im jesteś bliżej epicentrum tym większą podwyżkę dostaniesz; im dalej – tym fala dojdzie do Ciebie mniejsza (lub w ogóle jej nie odczujesz).
Czyli im większy wzrost płacy minimalnej tym większa szansa, że dostanę podwyżkę?
Z jednego punktu widzenia – tak. Zakładając, że płaca minimalna w 2023 roku ma wynosić 4 000 PLN, to rozkładając ten wzrost w miarę proporcjonalnie można się spodziewać, że co roku będzie ona rosła po ok. 15%. I idąc wprost powyższym rozumowaniem – prędzej czy później otrzymasz podwyżkę, która nie będzie zależna od Twoich kompetencji, a wynikająca z podwyżki płacy minimalnej.
Ale jest jeszcze inny punkt widzenia. Ok. 15%-owy wzrost płacy minimalnej przez 5 kolejnych lat to duży wzrost kosztów dla każdej firmy (nawet jeśli nie zatrudnia pracowników na płacy minimalnej, to inne firmy zatrudniają, co wzmaga konkurencję o pracownika i konieczność przeprowadzenia podwyżek, aby nie stracić swojej załogi). A wzrost kosztów to spadek zysków, więc aby nie utracić zysków organizacje mają dwa wyjścia:

• Podnieść cenę swoich produktów/usług – doprowadzi to do inflacji, tj. sytuacji gdy zarabiamy więcej, ale nasze możliwości nabywcze się nie zwiększają


• Przeprowadzić restrukturyzację

Rzuć okiem na poniższą grafikę. Na wykres wzrostu płacy minimalnej nałożyłem inflację i bezrobocie. Inflacja tylko jeden raz (w 2006 roku) miała kierunek przeciwny do wzrostu płacy minimalnej. W pozostałych 14 okresach inflacja „podążała” z płacą minimalną, oczywiście w mniejszym stopniu, ale jednak. Natomiast bezrobocie regularnie spadało bez względu na to, jak szybko płaca minimalna rosła (wyłączając z analizy lata 2009-2013, gdzie na wzrost bezrobocia wpływ ma ogólnoświatowy kryzys finansowy).
To oznacza, że w ciągu ostatnich 15 lat firmy raczej podnosiły ceny swoich produktów/usług, aniżeli przeprowadzały restrukturyzację. Pamiętaj jednak, że przez te wszystkie lata – jako kraj – byliśmy tani dla zewnętrznych inwestorów, którzy chętnie do Polski przenosili swoje biura z Europy Zachodniej, i u nas inwestowali.


No to nie rozumiem. Wzrost płacy minimalnej jest dobry dla mnie czy zły?
Na temat płacy minimalnej zostały przeprowadzone liczne badania naukowe. Niestety, wyniki są zazwyczaj inne: raz dostrzega się jej pozytywny wpływ, a raz negatywny. Politycy, ekonomiści – z całym szacunkiem – opisują jej rolę w oparciu o swoje przekonania i w zależności od swoich celów.
Wspólnym punktem większości badań jest to, że te same wzrosty płacy minimalnej, w różnych warunkach, przynoszą różne rezultaty, dlatego ustalając ją należy brać pod uwagę możliwe ryzyka.
Moim zdaniem, obietnica wzrostu płacy minimalnej do 4 000 PLN w 2023 rodzi dwa największe ryzyka dla pracowników:

• Dziś bezrobocie w Polsce wynosi 6% (a w dużych miastach blisko 0%), konkurencja o pracownika jest ogromna (popyt), a rynek nie dostarcza wystarczającej „liczby rąk do pracy” (podaży) – te czynniki mogą zachęcać firmy do „wyjścia” z Polski, jako kraju zbyt drogiego z punktu widzenia kosztów zatrudnienia


• „Sztuczna inteligencja” rozwija się na każdym kroku: rozmawiamy z chatbotami, sami obsługujemy kasy w sklepach, współdzielimy auta/rowery/skutery/hulajnogi, a paczkę nadamy/odbierzemy o dowolnej porze dnia i nocy. Warto więc postawić sobie pytanie, czy kilkuletni, wysoki wzrost płacy minimalnej nie zachęci mojego pracodawcy do inwestycji w automatyzację mojego stanowiska pracy?

Mówiąc bardziej po ludzku: jeżeli kupujesz kawę i widzisz, że jej cena mocno „skoczyła”, wtedy:

• Akceptujesz nową, wyższą cenę, bo uwielbiasz kawę i nie możesz bez niej żyć


• Ograniczasz spożycie kawy w celu zrównoważenia swojego budżetu w długim okresie – pijesz jedną filiżankę dziennie, a nie dwie-trzy, jak dotychczas


• Nie akceptujesz wzrostu cen, bo nie widzisz wzrostu jakości kawy. Poszukujesz więc substytutu, który będzie tańszy i zaspokoi brak kawy.

Jeśli wykonywana przez Ciebie praca jest „kawą”, co zrobi właściciel firmy, kiedy cena skoczy?

…? Chyba jeżeli wzrost płacy minimalnej miał doprowadzić do wzrostu bezrobocia, to nikt nie grałby tą kartą w kampanii wyborczej?
Historia pokazuje, że w 2008 roku płaca minimalna wzrosła o 20%. W tym samym roku, latem, ustalono kolejny duży wzrost płacy minimalnej o 13,3% na 2009 rok. Wtedy nikt z decydentów nie spodziewał się, że lada moment – jesienią 2008 – świat ogarnie globalny kryzys gospodarczy.
I to najlepiej pokazuje, że obietnice wzrostu płacy minimalnej na 5 lat w przód są co najmniej … ryzykowne. Zarówno dla składającego obietnicę, jak i tego, kto je kupuje.

OK, to teraz na poważnie: jest się czego bać?
Na pewno nie bójmy się "robotyzacji". Dotychczasowe etapy industrializacji wprawdzie zawsze wiązały się z początkową redukcją zatrudnienia, ale po kilku miesiącach/latach tworzono kilkakrotnie więcej nowych stanowisk pracy, np. programistów maszyn.

A czy jest się czego bać? Jeśli aktualne symptomy rynkowe w ciągu 1 roku się pogłębią to będzie to obietnica wzrostu płacy minimalnej do 4000 PLN brutto w 2023 roku będzie mało prawdopodobna lub będzie wymagać sporej dawki szaleństwa.

Nie mniej, można potraktować tę sytuację jako moment do autorefleksji i przeglądu własnych umiejętności oraz kompetencji. Czy będą one równie cenne za kilka lat? Czego mogę i chcę się nauczyć? Czas start ...